مفهوم دقت و صحت در آزمایشگاه

دقت و صحت در آزمایشگاه

بیشتر بخوانید: شاخص‌های مهم در آنالیز عسل

دو مفهوم علمی دقت و صحت برای ارزیابی نتایج به خصوص نتایج عددی هستند که حتی در مکالمات روزمره هم عمومیت پیدا کرده اند.

 که متاسفانه در بسیاری از مواقع واژه های دقت و صحت معادل هم یا به جای هم به کار می روند. با این که تکراری به نظر می رسد اما در اینجا مجددا دقت و صحت را تعریف می کنیم.

 این دو ویژگی داده های عددی، یعنی دقت و صحت، مهم ترین و بیشترین اشتباه را گزارش نتایج دارند. درک تفاوت بین آنها بسیار مهم و حیاتی می باشد در واقع درک درست این دو واژه کمک بسیاری در تفسیر و فهم نتایج آنالیزی خواهد کرد. ضمن این که پارامترهای دیگری که وابسته به تعریف دقت و صحت هستند نیز فهم راحت تری پیدا می کنند. 

صحت (Accuracy) نزدیکی یک اندازه گیری یا نتیجه آزمایشی به مقدار واقعی یا پذیرفته شده است.

 دقت (Precision)، نزدیکی توافقی بین اندازه گیری های تکرار شده یا نتایج بدست آمده در همان شرایط تعریف شده (شرایط یکسان آزمایش) است.

بیشتر بخوانید: انواع دتکتورهای کروماتوگرافی مایع

تفاوت دو مفهوم دقت و صحت

دقت میزان تکرار نتایج یا نزدیکی نتایج به یکدیگر را نشان می دهد و صحت نزدیکی به مقدار واقعی یا مقدار درست را مشخص می کند. در کل صحت مهم ترین ویژگی داده های کمی است که باید ارزیابی شود، اگرچه ثبات (consistency)، که با دقت اندازه گیری می شود، در برخی شرایط مهم است. درستی (Trueness) کلمه ای مرتبط با صحت است، که نزدیکی توافق بین میانگین تعداد زیادی از نتایج و مقدار مرجع درست یا قابل قبول را توصیف می کند. درجه صحت مورد نیاز به زمینه مسئله آنالیزی بستگی دارد.

نتایج باید متناسب با هدفی که برای آن در نظر گرفته شده گزارش داده شوند. مثلا یک نتیجه ممکن است با 10٪  خطا از مقدار واقعی یا پذیرفته شده راضی کننده باشد در حالی که ممکن است برای یک هدف دیگری در 0.5٪ خطا الزامی باشد.

اگر هیچ خطای سیستماتیکی در روش آنالیزی رخ نداده باشد، با تکرار زیاد آنالیز در شرایط تکثیرپذیر و محاسبه مقدار میانگین نتایج سطح صحت سطح دقت بهبود خواهد یافت. وقتی مقدار درست یا مقدار قابل قبول مشخص نباشد مقدار صحت را نمی توان تایید کرد.

با این حال، آزمون های آماری نشان دهنده صحت یک نتیجه با احتمال معین به طور گسترده ای استفاده می شود. دقت معیار تغییرپذیری یا پراکندگی در مجموعه ای از مقادیر تکرار شده یا نتایج بدست آمده در همان شرایط تعریف شده آزمایش است.

بیشتر بخوانید: انواع دتکتورهای کروماتوگرافی گازی

دقت با چند پارامتر قابل ارزیابی است:

• گستره یا محدوده

طبق تعریف محدوده تفاوت بین بالاترین و کمترین مقدار یک سری اندازه گیری است. این پارامتر برای بیان دقت چندان درست نیست و متداول هم نیست اما گاهی اوقات استفاده می شود.

• انحراف استاندارد

بهترین و محبوب ترین روش ارزیابی دقت یک روش یا آنالیز تخمین انحراف استاندارد داده ها است. دقت نتایج به دست آمده در طی یک سری آنالیز به عنوان تکرارپذیری یا دقت درون-آنالیزی شناخته می شود. به دقت درون-آنالیزی دقت کوتاه مدت هم گفته می شود. دقت نتایج بدست آمده در طی چند سری آنالیز به عنوان تکثیرپذیری یا دقت بین آنالیزی شناخته می شود.

در برخی مواقع لازم است تا سهم دقت درون-آنالیزی با دقت بین آنالیزی کاملا مشخص شود. هم چنین تعیین دقت هر مرحله نیز در فرایند کلی آنالیز و اندازه گیری دقت کل روش مهم است.